ფეხბურთი შექმნის დღიდან ვითარდება და ვითარდება. თუმცა უკანასკნელ წლებში ამ მილიონების თამაშში ბევრი სიახლე აღარავის შეუტანია. ბოლო „აღმოჩენად” შეიძლება მსოფლიოს წამყვან გუნდებში ეგრეთ წოდებული კულუარის მოთამაშეების გამოჩენა ჩაითვალოს. ეს ისეთი ფეხბურთელები არიან, რომლებსაც მთელი ფლანგის გაკონტროლება ევალებათ. ისინი ძირითადად მცველები არიან, ხოლო როცა მათი გუნდი შეტევაზე გადადის, ეს განაპირა მცველები გარემაბებად გარდაიქმნებიან და მეტოქის კართანაც საკმაოდ ბევრ ხიფათს ქმნიან.
ზოგი სპეციალისტის აზრით, კულუარის მოთამაშეები თანამედროვე ფეხბურთში ყველაზე სასარგებლონი არიან, რადგან გუნდს გარემარბები აღარ სჭირდება და ამის ხარჯზე ცენტრის გაძლიერება ხდება. ზოგი კი მათი არსებობის წინააღმდეგია, რადგან მათთვის ლამაზი ფეხბურთი ტექნიკური გარემარბების გარეშე (მაგალითად, როგორიც იყო დიდი ბრაზილიელი გარინჩა) წარმოუდგენელია.
მიუხედავად ამ საკითხზე აზრთა სხვადასხვაობისა, კულუარის მოთამაშეები არსებობენ და ეს ფაქტია. მათ მრავალი გუნდი იყენებს და მეტად ნაყოფიერადაც — საფრანგეთის ნაკრებს ბიქსენტე ლიზარაზუ და ლილიან ტურამი ჰყავს, ბრაზილიისას რობერტო კარლოსი და კაფუ… ისინი თითქმის ერთხმად არიან აღიარებული უძლიერეს მოთამაშებად და მდიდარი კლუბებიც არნახულ თანხებს ხარჯავენ მათ გადასაბირებლად.
რისთვის დამჭირდა ამხელა შესავალი? რისთვის და დღეს საქართველოს ფეხბურთის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მარჯვენა მცველის თამაში მინდა გავიხსენო.
მარჯვენა მცველისა, რომელმაც თავისი სიტყვა, მართალია, სრულად ვერა, მაგრამ მაინც თქვა ჩვენს ფეხბურთში. მას თავდასხმაც ისევე კარგად და ჩინებულად გამოსდიოდა, როგორც დაცვა, ხშირად თბილისის „დინამოს” ლიდერობასაც კისრულობდა, მეტად საჭირო გოლებიც გაჰქონდა და საგოლე პასებსაც არიგებდა. ეს ერთადერთი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონი ფეხბურთში სხვადასხვა მიზეზის გამო ძალიან ადრე წავიდა ფეხბურთიდან. იგი ნამდვილად კულუარის დიდი მოთამაშე იყო!
გელა კეტაშვილი ნამდვილად ძლიერი ფეხბურთელი იყო და ქართულმა ფეხბურთმა მისი ნაადრევი პენსიაზე გასვლით ძალიან ბევრი დაკარგა.
ჩემი თაობისთვის, რომელსაც ბუნდოვნად ახსოვს თბილისის „დინამოს” მიერ ევროპის თასების მფლობელთა თასის მოგება და საერთოდ, „ლივერპულის”, „ფეიენოორდის”, „ინტერისა” და ამა ქვეყნის სხვა ძლიერთა მძლეველი გუნდის თამაში, გელა კეტაშვილი, ალბათ, განსაკუთრებულად საყვარელი ფეხბურთელია. არა, მე კარგად მახსოვს ალექსანდრე ჩივაძე, თენგიზ სულაქველიძე, რამაზ შენგელია, ოთარ გაბელია, ვლადიმერ გუცაევი, მაგრამ ეს უკვე 80-იანი წლების შუაგულიდან. ისინი მანამდეც ბევრ მეტოქეს უშრობდნენ სისხლს, მაგრამ გელა კეტაშვილი ჩემთვის, კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, განსაკუთრბულად საყვარელი ფეხბურთელია. ჩემი თაობის ქომაგები და იგი ხომ ერთად მოვედით ფეხბურთში. 10-12 წლის ბიჭებმა სტადიონზე დამოუკიდებლად სიარული რომ დავიწყეთ, ზუსტად მაშინ გამოჩნდა გელა კეტაშვილი თბილისის „დინამოს” რიგებში, გამოჩნდა და ადგილიც დაიმკვიდრა ძველი თაობის ვარსკვლავებს შორის.
პერსპექტიული ახალგაზრდა მაშინვე შეამჩნიეს საბჭოეთის ახალგაზრდული ნაკრების თავკაცებმა და გელამაც 1985 წლის მსოფლიოს ახალგაზრდულ ჩემპიონატზე, რომელიც „ჩვენს უკიდეგანო სამშობლოში” გაიმართა, იასპარეზა. ამ ნაკრებში მასთან ერთად „დინამოს” კიდევ ერთი ფეხბურთელი იყო — სოსო ჭედია. ქართველთა დაცვის დუეტი მთელი ტურნირის მანძილზე მშვენივრად ირჯებოდა და თუ სსრკ-მ ნახევარფინალური მატჩი ესპანეთთან პენალტების სერიაში დათმო, ამაში მათი „წვლილი” ყველაზე ნაკლებია. დავუბრნდეთ თბილისის „დინამოს”. 1987-ში ჩვენი ქვეყნის უპირველესმა გუნდმა რამდენიმეწლიანი შესვენების შემდეგ კვლავ მოიპოვა ევროსარბიელზე გამოსვლის უფლება. უეფას თასის ოცდამეთორმეტედფინალში ჩვენი მეტოქე სოფიის „ლოკომოტივი” იყო. პირველი მატჩი ბულგარეთში ჩატარდა და მსაჯის აშკარა მიკერძოების გამო მასპინძლებმა 3:1 გაიმარჯვეს.
განმეორებით შეხვედრას მთელი თბილისი მოუთმენლად ელოდა.
იმ თამაშის დასაწყისმა ჩემზე წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა. ბურთს პირველები ქართველები შეეხნენ. მოედნის ცენტრში დინამოელთა ერთი თუ ორი მოკლე პასის შემდეგ ბურთი მარჯვენა ფლანგზე, შუახაზთან ეულად მდგომ გელა კეტაშვილს მიუვიდა.
და დაიწყო.
გელა პირდაპირ მოწინააღმდეგის კარისკენ დაიძრა. გზაში შემხვედრ ხუთ თუ ექვს მცველს ელეგანტურად აუარა გვერდი და „ლოკომოტივის” საჯარიმოში შეიჭრა. თუმცა დამაგვირგვინებელი დარტყმა ვინ აცადა — წააქციეს. მსაჯს წამითაც არ უყოყმანია, ისე გაიშვირა ხელი თერთმეტმეტრიანის ნიშნულისკენ.
სტადიონზე თავშეყრილი ქომაგები სიხარულისგან ღრიალებდნენ. პირველივე წუთზე პენალტი. უკეთეს დასაწყისს ვერ ინატრებდი. სამწუხაროდ, დიდმა ქართველმა გოლეადორმა რამაზ შენგელიამ ანგარიშის გახსნა ვერ შეძლო.
თუმცა „დინამო” იმ საღამოს ისე ძლიერი იყო, მისი შეჩერება სოფიის „ლოკომოტივზე” გაცილებით ძლიერ გუნდსაც გაუჭირდებოდა. ასეც მოხდა. თენგიზ სულაქველიძემ, გია გურულმა და ალექსანდრე ჩივაძემ სამი უპასუხო გოლი გაუტანეს სტუმრებს და შემდეგ ეტაპზეც გავედით.
ევროთასზე უკანასკნელი თამაში საბჭოთა თბილისის „დინამომ” იმავე წელს გამართა შინ ბრემენის „ვერდერთან”. გერმანელებმა თავისთან 2:1 მოგვიგეს (მანამდე კი მოსკოვის „სპარტაკი” 6:2 გაანადგურეს).
ბორის პაიჭაძის (მაშინდელი ლენინის) სახელობის სტადიონზე პირველად ვნახე ამდენი ქომაგი ერთად თავმოყრილი (თითქმის 85 000). მეტად დაძაბული შეხვედრა იყო. ჩვენს გუნდში ერთ-ერთი გამორჩეული ფიგურა კეტაშვილი იყო. გერმანელებმა ერთხელ, პირველი ტაიმის მიწურულს, მისი ფლანგიდან სცადეს თავდასხმა. გელამ მაკრატელათი მოიგერია ბურთი. მეტოქის შეტევის ჩაშლა და თავისი გუნდის იერიშის წამოწყება ერთად გამოუვიდა. იერიშისა, რომელსაც სულაქველიძის გოლი მოჰყვა. ჩვენდა სამწუხაროდ, ბრემენელებმა მეორე ტაიმში ანგარიშის გათანაბრება შეძლეს, ეს ნორვეგიელმა ბრატბაკმა მოახერხა და თბილისის „დინამოც” კარგა ხნით დაემშვიდობა ევროპას.
იმ წლებში, როცა „დინამოში” თაობათა ცვლა მიმდინარეობდა, შეიძლება ითქვას გელა კეტაშვილი ერთ-ერთი იმათგანი იყო, ვინც ღირსეულად შეცვალა 1981 წლის 13 მაისის ტრიუმფატორები. ჩვენი გუნდის მეორე ნომერს მშვენიერი ტაქტიკური ხედვა, კარგი ტექნიკა, უძლიერესი დარტყმა და დიდი ფეხბურთელებისთვის დამახასიათებელი სხვა თვისებები ჰქონდა. და თუ მის სახელს ევროპაში არ დაუქუხია, ეს, ალბათ, იმის ბრალია, რომ გელას თამაშის წლები „დინამოს” კრიზისს დაემთხვა.
თავისი ერთადერთი ტიტულიც ხომ „დინამოს” გარეშე მოიპოვა. 1988 წელს კორეაში, სეულის ოლიმპიურ თამაშებში საბჭოთა კავშირის ნაკრებიც მონაწილეობდა, რომლის დაცვისა და შეტევის მარჯვენა ფლანგზე დიდებული ოსტატი — გელა კეტაშვილი თამაშობდა. საბჭოელებმა ისე კარგად წარმართეს მთელი ტურნირი, რომ ფინალს თითქმის უპრობლემოდ უწიეს.
ფინალში კი მათ თვით ბრაზილიის ნაკრები ელოდათ, რომლის შემადგენლობაშიც რომარიო ბრწყინავდა. მშვენიერი მატჩი გაჩაღდა. ორივე ნაკრებმა ყველაფერი გაიღო გამარჯვების მისაღწევად. ბრაზილიელებს ძალიან ეიმედებოდათ რომარიოსი, მაგრამსაბჭოელმა მწვრთნელმა ანატოლი ბიშოვეცმა სწორი გადაწყვეტილება მიიღო და სამხრეთამერიკელ ვარსკვლავს პერსონალურ მეურვედ ქართველი მცველი მიუჩინა. კეტაშვილი-რომარიოს ორთაბრძოლა მინი-მატჩი იყო. ჩვენებურმა ძლიერი მეტოქე აშკარად დაჯაბნა, ფაქტობრივად, ფეხის განძრევის საშუალებაც არ მისცა მთელი შეხვედრის მანძილზე. თუმცა, ამ საქმეს გელამ იმდენი ენერგია შეალია, რომ შეტევებში ჩვეულად ვეღარ ერთვებოდა. მატჩის ძირითადი დრო დასასრულს უახლოვდებოდა. ტაბლოზე ორი ერთიანი ციმციმებდა. ყველას ეგონა, რომ გამარჯვებულის გამოსავლენად ორი დამატებითი ტაიმის დანიშვნა გახდებოდა საჭირო, მაგრამ არა. საბჭოთა ნაკრებში ხომ ძლიერი ქართველი ფეხბურთელიც თამაშობდა სლავებთან ერთად.
ბრაზილიელთა მორიგი შეტევა, რომელიც სსრკ-ს საჯარიმოს მისადგომებთან კეტაშვილმა ჩაშალა და — ამას მიჰყვა ოქროს პასი. ბურთმა მთელ მინდორს გადაუფრინა და მოსკოვის ტორპედოელი იური სავიჩევი მეტოქის მეკარესთან პირისპირ დარჩა. რუსმა კარგად შეიშნო ქართველის პასი და გამარჯვების მომტანი მეორე გოლიც მოუტანა ბრაზილიელებს. გელა კეტაშვილი კი პირველი ქართველი ფეხბურთელი (და ჯერჯერობით ერთადერთიც) გახდა, რომელმაც მკერდი ოლიმპიური ჩემპიონის ოქროს მედლით დაიმშვენა.
ორიოდ წელიწადში კი საქართველოს ჩემპიონატებიც დაიწყო. პირველი ეროვნულის პირველ მატჩში „იბერია” (იგივე „დინამო”) ფოთის „კოლხეთი 1913″-ს მასპინძლობდა. 1:0 სტუმართა სასარგებლოდ. ერთადერთი გოლი კი გელა კეტაშვილმა საკუთარ კარში ჩაჭრა. ამ თამაშის გარდა მან იმ ჩემპიონატში კიდევ 8 მატჩი ჩაატარა, შემდეგ სეზონში კი ლანჩხუთის „გურიის” მაისურით 7 შეხვედრაში ითამაშა. ამას ფეხბურთთან სამწლიანი განშორება მოჰყვა. საქართველოს მე-6 ჩემპიონატში კი გელამ სამჯერ დაიცვა „დინამოს” ღირსება.
და მორჩა.
ამბობენ, კეტაშვილი „დინამოდან” „გურიაში” იმიტომ გაუშვეს, რომ საკუთარ კარში გატანილი გოლი არ აპატიესო. არ მინდა დავიჯერო, რადგან ემ შემთხვევაში გამოდის, რომ ვიღაცის ხუშტურების გამო ქართულმა ფეხბურთმა მშვენიერი განაპირა მცველი დაკარგა. არადა, ამის დაუჯერებლობაც ძნელია. ყოველ შემთხვევაში, ის კი ნათელია, რომ გელა კეტაშვილს ფეხბურთისთვის ასე ადრე არ უნდა დაენებებინა თავი. მას ხომ კიდევ ძალიან ბევრის გაკეთება შეეძლო „დინამოსთვის” და რაც მთავარია, საქართველოს ნაკრებისთვის. მაგრამ რას იზამ, ძალა აღმართს ხნავს.
მიუხედავად ამისა, „დინამოს მეორე ნომერი, რომელიც ფეხბურთში ჩემს თაობასთან ერთად „მოვიდა”, ჩემთვის ერთ-ერთ ყველაზე საყვარელ ქართველ ფეხბურთელად დარჩა.
დღეს მსოფლიოს უმდიდრესი კლუბები მილიონებს ხარჯავენ, რათა კულუარის ძლიერი მოთამაშეები შეიძინონ.
ჩვენ კი კარგა ხნით ადრე გვყავდა კულუარის დიდი მოთამაშე — გელა კეტაშვილი, რომლის ოქროს პასმაც საბჭოთა კავშირის ნაკრებს სეულის ოლიმპიადა მოაგებინა.
1999 წლის 18 თებერვალი
